Πόσοι από μας γνωρίζουν τι θα πουν οι λατινικές εκφράσεις στην Νέα ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ;

Πόσοι από μας εν τη ροή του λόγου , έχουν ακούσει λατινικές φράσεις,  και οι περισσότεροι, είναι παιδιά της θεωρητικής κατεύθυνσης και κατανοούν την

κάθε φράση , τι γίνεται  όμως, με τους υπόλοιπους , που έχουν τελειώσει

τη θετική ή τεχνολογική κατεύθυνση

και

μαγεύονται από την αρχαία  γλώσσα των Λατίνων;

Εμείς στο Λογοτεχνικό περιβόλι, συγκεντρώσαμε κάποιες φράσεις της αρχαίας Λατινικής και έχουμε την μετάφραση εδώ:

Λατινικές φράσεις μεταφρασμένες στην νέα Ελληνική:

ad calendas Graecas στις ελληνικές καλένδες, δηλαδή, ποτέ

ad hoc γι’ αυτόν το σκοπό

advocatus diaboli ο δικηγόρος του διαβόλου

alma mater τροφός μητέρα

alter ego ο άλλος μου εαυτός,  το άλλο εγώ, ο σωσίας,

altera pars   η άλλη πλευρά

a cappella    στην εκκλησία ( στην κυριολεξία: χωρίς τη συνοδεία μουσικής)

anno Domini (a.D.) έτος κυρίου· π.χ.: 1991 a.D., δηλαδή 1991 μ.Χ.

ante Cristum (a.C.) προ Χριστού· π.χ.: 1500 a.C., δηλαδή 1500 π.Χ.

ante meridiem (a.m.) πριν το μεσημέρι

ante portas προ των πυλών

a posteriori εκ των υστέρων

a priori εκ των προτέρων

ave, Caesar, morituri te salutant χαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν

Ave, Maria χαίρε, Μαρία

aqua vitae    νερό της ζωής

bona fide    με καλή πίστη

bona fortuna    καλή τύχη

carpe diem άδραξε την ημέρα· απόλαυσε την σημερινή ημέρα· εκμεταλλεύσου το παρόν.

casus beli  αιτία πολέμου

corpus Christi        το σώμα του Χριστού

cui bono?     ποιος ωφελείται

citius, altius, fortius ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα· (έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων).

cogito ergo sum σκέφτομαι άρα υπάρχω (Καρτέσιος).

corpus συλλογή έργων

curriculum πρόγραμμα σπουδών

curriculum vitae (c.v.) βιογραφικό σημείωμα

defactoέμπρακτα, εκ των πραγμάτων.

de iure μενόμο

de profundis εκ βαθέων

directiva διάταξη, κανονιστική οδηγία

dum spiro spero όσοζωελπίζω

dura lex sed lex σκληρός νόμος αλλά νόμος

errare humanum est το να πλανάσαι είναι ανθρώπινο

errata σφάλματα· παροράματα

et cetera (etc.) και λοιπά

ex libris 1. Κατά λέξη σημαίνει: από τα βιβλία, από τη βιβλιοθήκη, και συνοδεύεται από το όνομα του κατόχου του βιβλίου.2. Η επιγραφή που τίθεται πάνω σ’ ένα βιβλίο και δηλώνει τον κάτοχο του βιβλίου.

3. Καλλιτεχνική σφραγίδα, που φέρει το όνομα, το έμβλημα του βιβλιόφιλου.

ex officio από θέσεως

exampli gratia (e.g.) για παράδειγμα

fama volat η φήμη πετά

gratis δωρεάν

grosso modo με αδρό τρόπο· χοντρικά· πρόχειρα

habeas corpus 1. (κυριολεκτικά: έχε το σώμα). Θεσμός του αγγλοσαξονικού δικαίου, που αποσκοπεί στην προστασία της ατομικής ελευθερίας του πολίτη έναντι της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησης του· το habeas corpus ψηφίστηκε το 1679, την περίοδο του Καρόλου Β’.2. σύνταγμα· συνταγματικός χάρτης

habeas corpus        πρέπει να έχεις το σώμα (πρέπει να δικαιολογείς την δίκη)

habemus Papam! έχουμε Πάπα (στην αναγγελία εκλογής Πάπα)

hic et nunc   εδώ και τώρα

homo erectus          όρθιος άνθρωπος (ανθρωπολογικός όρος)

homo sapiens          έμφρων άνθρωπος , σοφός  άνθρωπος,(ανθρωπολογικός όρος)

homo universalis    άνθρωπος με γενικά ενδιαφέροντα και πολλές γνώσεις

honoris gratia         τιμής ένεκεν

homo homini lupus ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος

homo sapiens σοφός άνθρωπος

id est (i.e.) δηλαδή

in absentia   ερήμην

in extremis   στα άκρα, σε ακραία περίπτωση, στην εσχάτη περίπτωση

imperium ηγεμονία· κοσμοκρατορία

in memoriam          εις μνήμην

incognito κρυφά· μυστικά· καμουφλαρισμένα

in nomine domini   εις το όνομα του Κυρίου

in principio   επί της αρχής

in promptu   με ετοιμότητα, άμεσα (γρήγορα)

in situ             επί τόπου, αυτοψία

in vitro κατά λέξη, σε γυάλα· πείραμα στο εργαστήριο· σε μη ζωντανή κατάσταση

in vivo veritas στο κρασί η αλήθεια

in vivo σε ζωντανή κατάσταση· πείραμα σε ζωντανούς οργανισμούς

ipso facto με αυτό καθαυτό το γεγονός

libido επιθυμία· ηδονή· γενετήσιο ένστικτο

mare nostrum η θάλασσά μας· για τους Ρωμαίους η Μεσόγειος.

mea culpa δικό μου φταίξιμο· δικό μου σφάλμα

memorandum υπόμνημα

modus vivendi τρόπος ζωής· συμβιβασμός

moratorium αναστολή εχθροπραξιών

mutatis mutandis τηρουμένων των αναλογιών

nexus σύνδεση· διαπλοκή (σε λογοτεχνικό έργο)

nota σημείωση· μήνυμα· διακοίνωση· οδηγία

occasione data ευκαιρίας δοθείσης

o tempora o mores! ωκαιροί! ωήθη!

pax ειρήνη· η λέξη συνοδεύεται συνήθως, με επίθετο για να δηλώσει την κυρίαρχη επιρροή κάποιου: pax Romana, pax Americana κτλ.

per se καθ’ εαυτόν

persona πρόσωπο· προσωπείο

persona non grata ανεπιθύμητο πρόσωπο

post scriptum (p.s.) υστερόγραφο

primus inter pares πρώτοςμεταξύίσων

pro meridiem (p.m.) πριν το μεσημέρι

quo vadis που πηγαίνεις

ratio λόγος· αιτία

requiem νεκρώσιμη ακολουθία

res πράγμα· αντικείμενο

scripta manent, verba volant τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν.
Πολλές φορές χρησιμοποιείται μόνο το scripta manent.

sic έτσι

sic et non ναι και όχι

sine qua non εκ των ων ουκ άνευ

status quo παγιωμένη κατάσταση· καθεστηκυία τάξη· καθεστώς

sui generis ιδιόρρυθμος

summa summarum το άθροισμα των αθροισμάτων, τελικό άθροισμα

tabula rasa άγραφη πλάκα

terra incognita άγνωστη γη

terminus ante quem χρονολογικό όριο (όχι πριν απ’ αυτό)

terminus post puem χρονολογικό όριο (όχι μετά απ’ αυτό)

time hominem unius libri να φοβάσαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου

urbi et orbi στην πόλη και στην οικουμένη· παντού

vae victis ουαί τοις ηττημένοις

veni, vidi, vici ήλθα, είδα, νίκησα

verbatim κατά λέξη

verbatim ac litteratim κατά λέξη και κατά γράμμα

veto βέτο·  αρνησικυρία, προβάλω ένσταση

vice versa και αντίθετα· και αντίστροφα

viva voce δια ζώσης· προφορικά

vivat   ζήτω

Vulgata η μετάφραση της Βίβλου στα Λατινικά.

Πηγές:

Μαρκαντωνάτος, Γ.Α., Λεξικό Αρχαίων Βυζαντινών και Λογίων Φράσεων της Νέας Ελληνικής, Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg,1998 (4η έκδοση).

Μείζον Ελληνικό Λεξικό (ηλεκτρονική έκδοση)

Λογοτεχνικό περιβόλι!