Έρευνα PISA 2022: Απογοητευτική η επίδοση των Ελλήνων μαθητών-Χαμηλό επίπεδο και στη δημιουργική σκέψη

Έρευνα PISA 2022:

 Οι μαθητές στην Ελλάδα δεν επιδεικνύουν υψηλό επίπεδο δημιουργικής σκέψης, αν και διακρίνονται στην παραγωγή πρωτότυπων ιδεών και την οπτική έκφραση. Αντιθέτως, υστερούν στην επίλυση επιστημονικών προβλημάτων. Αυτό προκύπτει από σχετική έρευνα, η οποία οδηγεί το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής να προωθήσουν μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων για την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης των μαθητών.

Τα αποτελέσματα της έρευνας PISA 2022 για το πεδίο «Δημιουργική Σκέψη» δείχνουν τις αλλαγές που θα υιοθετηθούν από το επόμενο σχολικό έτος. Η έρευνα συμπεριέλαβε 690.000 μαθητές από 81 χώρες, με την Ελλάδα να εκπροσωπείται από 6.578 μαθητές. Ως Δημιουργική Σκέψη ορίζεται η ικανότητα επινόησης, αξιολόγησης και βελτίωσης ιδεών για πρωτότυπες και αποτελεσματικές λύσεις.

Οι μαθητές κλήθηκαν να εκφράσουν τη δημιουργική τους σκέψη σε τέσσερα πεδία: γραπτή γλώσσα, οπτική γλώσσα, επίλυση κοινωνικών προβλημάτων και επίλυση επιστημονικών προβλημάτων. Η αξιολόγηση εστίασε στην ικανότητα παραγωγής ποικίλων και πρωτότυπων ιδεών, καθώς και στην αξιολόγηση και βελτίωση αυτών.

Τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από τα ερωτηματολόγια αφορούν ατομικά στοιχεία των μαθητών και το σχολικό πλαίσιο, όπως οι παιδαγωγικές πρακτικές και η χρήση ψηφιακών τεχνολογιών.Η Ελλάδα κατατάσσεται χαμηλότερα από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ στη δημιουργική σκέψη των μαθητών, με επίδοση 27 μονάδων έναντι 33 του μέσου όρου του ΟΟΣΑ. Οι μαθητές στην Ελλάδα επιδεικνύουν υψηλές επιδόσεις στην παραγωγή πρωτότυπων ιδεών και την οπτική έκφραση, αλλά υστερούν στην επίλυση επιστημονικών προβλημάτων.

Οι διαφορές στις επιδόσεις σχετίζονται με το φύλο, το κοινωνικό υπόβαθρο και τον τύπο σχολείου, με τα κορίτσια και τους μαθητές από υψηλότερα κοινωνικά στρώματα να επιτυγχάνουν υψηλότερες επιδόσεις.

Οι μαθητές/τριες στην Ελλάδα έχουν υψηλότερες εκπαιδευτικές προσδοκίες από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, με πολλούς να επιδιώκουν μεταπτυχιακές σπουδές. Ωστόσο, λιγότεροι επιδιώκουν να εργαστούν στον πολιτιστικό ή δημιουργικό τομέα.

Οι διευθυντές των σχολείων στην Ελλάδα θεωρούν ότι εφαρμόζονται λιγότερες δημιουργικές πρακτικές από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Παρόλα αυτά, οι μαθητές συμμετέχουν περισσότερο όταν προσφέρονται τέτοιες δραστηριότητες.

Οι βασικές προκλήσεις για την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης περιλαμβάνουν υπερφορτωμένα προγράμματα σπουδών, έλλειψη αξιολόγησης και πόρων, και ανεπαρκείς υποδομές και εξοπλισμό.

Οι βασικές προκλήσεις

Σύμφωνα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών αρχών των χωρών που συμμετείχαν στην έρευνα PISA 2022 oι βασικότερες προκλήσεις που λειτουργούν ως τα σημαντικότερα εμπόδια στην ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης των μαθητών/τριών είναι:

Υπερφορτωμένα προγράμματα σπουδών

Έλλειψη αξιολόγησης της συγκεκριμένης δεξιότητας

Έλλειψη παιδαγωγικής κατάρτισης και πόρων για την καλλιέργειά της

Έλλειψη κατάλληλων υποδομών, εξοπλισμού και υλικών

Έλλειψη προδιαγραφών σε επίπεδο Προγραμμάτων Σπουδών που να περιγράφουν μέσω συγκεκριμένων προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων την εξέλιξη που πρέπει να έχει αυτή η δεξιότητα ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα των μαθητών/τριών.

Πολιτικές για την προαγωγή της δημιουργικής σκέψης των μαθητών στην Ελλάδα

Με βάση τις ανωτέρω παρατηρήσεις αλλά και τα αποτελέσματα για την Ελλάδα το ΥΠΑΙΘΑ σε συνεργασία με το ΙΕΠ δρομολογεί δέσμη πολιτικών με στόχο την προαγωγή της δημιουργικής σκέψης των μαθητών, με εκκίνηση εφαρμογής το σχολικό έτος 2024-2025. Η δέσμη αυτή πολιτικών περιλαμβάνει:

Καθιέρωση οριζόντιου χαρακτήρα δράσεων στο επίπεδο των Προγραμμάτων Σπουδών που ενισχύουν τη δημιουργική σκέψη. Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να έχουν σημαντική συμβολή:

το Πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας, δηλαδή η ανάγνωση και η ανάλυση που θα συνοδεύουν τα λογοτεχνικά βιβλία τα οποία θα διανεμηθούν δωρεάν σε κάθε μαθητή όλων των τάξεων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και

το Πρόγραμμα «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» που έχει ως επίκεντρο την ενασχόληση των μαθητών/τριων με σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα.

Ενίσχυση σχετικών δράσεων στο πλαίσιο των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων. Περαιτέρω προώθηση της θεματικής ενότητας «Δημιουργώ και Καινοτομώ» σε όλες τις τάξεις που εφαρμόζονται τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων. Η εν λόγω θεματική έχει ως στόχο ακριβώς την καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης και της πρωτοβουλίας μέσα από δράσεις STEM/Ρομποτικής, Επιχειρηματικότητας, κ.λπ.

Αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων στον σχεδιασμό και την αξιοποίηση δημιουργικών ιδεών και λύσεων ειδικά στα καλλιτεχνικά μαθήματα.

Ανάπτυξη Τράπεζας Θεμάτων στη λογική των ερωτήσεων και της φιλοσοφίας της έρευνας PISA.

Ενσωμάτωση στους οδηγούς των εκπαιδευτικών όλων των μαθημάτων και ιδιαίτερα στα βασικά αντικείμενα που εξετάζει η έρευνα PISA (κατανόηση κειμένου, μαθηματικά, φυσικές επιστήμες), δραστηριοτήτων όπως είναι η διερεύνηση ανοικτού τύπου προβλημάτων, η αποτύπωση εναλλακτικών λύσεων και ιδεών, η απάντηση ερωτημάτων του τύπου «τι θα συνέβαινε αν….», «πώς θα αντιμετωπίζατε εσείς …», μεθόδων αξιολόγησης δημιουργικών δραστηριοτήτων, κοκ.

Υποστηρικτικά στις ανωτέρω παρεμβάσεις σχεδιάζεται:

α) εκτεταμένο πρόγραμμα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών σε παιδαγωγικές και διδακτικές πρακτικές που ενισχύουν τη δημιουργική σκέψη των μαθητών,

β) αντίστοιχο πρόγραμμα επιμόρφωσης των στελεχών της εκπαίδευσης και ειδικά των Σχολικών Συμβούλων και των Διευθυντών των σχολικών μονάδων ώστε να ενθαρρύνουν σχετικές πρακτικές στα σχολεία ευθύνης τους και

γ) αποθετήριο μαθησιακών πόρων και ενδεικτικών σεναρίων μαθήματος από το οποίο μπορούν να αντλήσουν ιδέες για ανάλογες δραστηριότητες οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και όλων των μαθημάτων.

Ολοκλήρωση της εγκατάστασης 36.000 διαδραστικών πινάκων σε κάθε σχολική αίθουσα από την Ε΄ Δημοτικού έως και την Γ΄ Λυκείου εντός του 2024. Η εκπαίδευση καθίσταται έτσι πιο δημιουργική , καθώς οι μαθητές μέσα από τα πλέον σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία, μπορούν να έχουν πολλαπλές πηγές μάθησης.

Μείωση της αποστήθισης αλλά και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης , μέσω του πολλαπλού βιβλίου. Οι εκπαιδευτικοί θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν το διδακτικό βιβλίο το οποίο επιθυμούν ανάμεσα στα εγκεκριμένα βιβλία που περιλαμβάνονται στο Μητρώο Διδακτικών Βιβλίων (ΜΔΒ). Ταυτόχρονα όλα τα εγκεκριμένα βιβλία θα είναι διαθέσιμα σε ψηφιακή βιβλιοθήκη, προκειμένου οι μαθητές να μπορούν να συνδυάσουν πηγές .

Έμφαση στις διαδικασίες ατομικής αξιολόγησης των εκπαιδευτικών αλλά και αυτές της αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας σε κριτήρια που αφορούν στην εφαρμογή παιδαγωγικών πρακτικών (διερευνητική μάθηση, επίλυση ανοικτού τύπου προβλημάτων, projects) και στην υλοποίηση δράσεων (όμιλοι, ποικιλία ενδοσχολικών δράσεων που συμμετέχουν ενεργά οι μαθητές) που ενισχύουν τη δημιουργική σκέψη.

Ενσωμάτωση σε όλες τις εξετάσεις (ενδοσχολικές, προαγωγικές, απολυτήριες) ενός τουλάχιστον θέματος που να εξετάζει τη δημιουργική σκέψη (όπως δείχνει το παράδειγμα του προγράμματος PISA του ΟΟΣΑ μπορεί η συγκεκριμένη δεξιότητα να αξιολογηθεί με εγκυρότητα και αξιοπιστία). 

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ.