Στα πρώτα βήματα της πολιτικής του σταδιοδρομίας, όταν ήταν σύμβουλος του τότε προέδρου Φρανσουά Ολάντ, ο Εμανουέλ Μακρόν είχε πει σε δημοσιογράφους: «Οι Γάλλοι εκλέγουν πρόεδρο σε ρόλο βασιλιά.
Ύστερα από λίγο, θέλουν να τον αποκεφαλίσουν». Πραγματικά, η Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία που ίδρυσε ο Σαρλ ντε Γκωλ παρέχει στον πρόεδρο υπερεξουσίες –μπορεί να επιλέγει και να απολύει πρωθυπουργούς, να διαλύσει τη Βουλή, να προκαλέσει δημοψήφισμα, να διατάξει επίθεση με πυρηνικά όπλα– που δικαιολογούν εν μέρει τον αφορισμό περί ρεπουμπλικανικής μοναρχίας. Αλλά το νόμισμα έχει και την ανάποδη όψη: όταν όλη η πολιτική ζωή περιστρέφεται γύρω από ένα πρόσωπο, ο πρόεδρος μετατρέπεται σε αλεξικέραυνο που προσελκύει τον διάχυτο ηλεκτρισμό της ατμόσφαιρας σε ανήσυχους καιρούς. Το γνώρισε ο ίδιος ο Ντε Γκωλ τον Μάη του ’68, όπως και –σε μικρότερη κλίμακα– ο Μακρόν με τα «Κίτρινα Γιλέκα». Πολύ βαρύτερο από κάθε ιστορικό προηγούμενο, όμως, διαγράφεται το τίμημα που καλείται να πληρώσει, έστω και εννέα χρόνια μετά την έξοδό του από το Ελιζέ, ο Νικολά Σαρκοζί.
Την περασμένη Δευτέρα, δικαστήριο του Παρισιού τού επέβαλε ποινή φυλάκισης τριών χρόνων, εκ των οποίων μόνο τα δύο είναι με αναστολή, για διαφθορά και κατάχρηση εξουσίας. Το κατηγορητήριο θα μπορούσε κάλλιστα να γίνει σενάριο για ταινία νουάρ με πρωταγωνιστές τους καταξιωμένους σε παρόμοιους ρόλους ηθοποιούς και φίλους του πρώην προέδρου, Ζεράρ Ντεπαρντιέ και Ζαν Ρενό. Το 2014, ο Σαρκοζί, ανήσυχος για την τροπή των ερευνών γύρω από τη χρηματοδότηση εκλογικής του καμπάνιας από τη Λιλιάν Μπετανκούρ, κληρονόμο του ομίλου L’ Oreal, ζητάει από φίλα προσκείμενο δικαστή εμπιστευτική πληροφόρηση, υποσχόμενος ότι θα ασκήσει την επιρροή του για να του παραχωρηθεί επίζηλο πόστο στο Μονακό. Το ατόπημα έφθασε, κυριολεκτικά, στα αυτιά των διωκτικών αρχών, που παρακολουθούσαν τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις του Σαρκοζί στο πλαίσιο άλλης δικαστικής έρευνας εις βάρος του. Ο ίδιος απέρριψε τις κατηγορίες, άσκησε έφεση και απείλησε ότι θα φτάσει μέχρι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, αλλά η ζημιά είχε γίνει. Η υπόληψή του κηλιδώθηκε, τερματίζοντας τις φημολογούμενες φιλοδοξίες του να διεκδικήσει εκ νέου την προεδρία στις εκλογές του 2022. Ανελέητη ήταν η μοίρα για έναν πολιτικό που έκανε καριέρα χτίζοντας το προφίλ του «σκληρού απέναντι στην εγκληματικότητα».
Στο παρελθόν, τα πολιτικά ήθη στη Γαλλία ήταν περισσότερο επιεική για τους προκατόχους του Σαρκοζί. Ο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν δεν τιμωρήθηκε ποτέ για τα διαμάντια του διαβόητου Αφρικανού δικτάτορα Μποκάσα, παρά τις καταιγιστικές αποκαλύψεις της εφημερίδας Canard enchaîné. Η κοινή γνώμη δεν σκανδαλιζόταν ιδιαίτερα από το γεγονός ότι ο Φρανσουά Μιτεράν είχε εγκαταστήσει μια ερωμένη του και τη νόθα κόρη τους σε κρατικό οίκημα, με αστυνομική προστασία.
Ωστόσο, η οργή μεγάλου μέρους της κοινωνίας εναντίον των πολιτικών ελίτ και η μεγαλύτερη αυτονόμηση της Δικαιοσύνης διαμόρφωσαν καινούργια δεδομένα. Το 2011, ο Ζακ Σιράκ έγινε ο πρώτος πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας που καταδικάστηκε (ερήμην, λόγω άνοιας και με αναστολή) από δικαστήριο για οικονομικά σκάνδαλα όταν ήταν δήμαρχος στο Παρίσι. Ενα άλλο σκάνδαλο έφραξε τον δρόμο για την προεδρία στον πρωθυπουργό του Σαρκοζί, Φρανσουά Φιγιόν, ο οποίος καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλακή (τα δύο χωρίς αναστολή) για υπεξαίρεση και απάτη.
Η υπόσχεση
Η ειρωνεία είναι ότι ο Σαρκοζί, εσωκομματικός αντίπαλος του Σιράκ στο στρατόπεδο των γκωλικών, είχε έρθει στην εξουσία με την υπόσχεση μιας λυτρωτικής αλλαγής-σοκ, που θα θεράπευε την Πέμπτη Δημοκρατία από τις κληρονομικές αγκυλώσεις της. Στην εξωτερική πολιτική, εγκατέλειψε την γκωλική παράδοση της ανεξαρτησίας, για να γίνει ο πιο φιλοαμερικανός και φιλοϊσραηλινός πρόεδρος που γνώρισε η χώρα του. Στα εσωτερικά κέρδισε το όχι και τόσο τιμητικό, για τους περισσότερους Γάλλους, παρατσούκλι «ο Γαλάτης Θάτσερ» με την παράταση του ορίου συνταξιοδότησης, την υπονόμευση του 35ώρου και άλλα μέτρα εκείνης της νοοτροπίας που έχει καταστήσει τον όρο «μεταρρύθμιση» διεθνώς κακόφημο.
Αν κάτι σημάδεψε, ωστόσο, την πολιτική του κληρονομιά, ήταν η σχέση του με το χρήμα. Στις 17 Μαρτίου θα εμφανιστεί ξανά στο εδώλιο του κατηγορουμένου για την πολύκροτη υπόθεση Bygmalion, σχετικά με παράνομες, κατά το κατηγορητήριο, δαπάνες της ατυχούς προεκλογικής εκστρατείας του, το 2012. Μια άλλη ανοιχτή δικαστική υπόθεση αφορά τη θρυλούμενη χρηματοδότηση της νικηφόρας καμπάνιας του 2007 από τον Μουαμάρ Καντάφι – ναι, από τον Καντάφι, εναντίον του οποίου ο Σαρκοζί ήταν ο πρώτος δυτικός ηγέτης που θα ξεκινούσε τον ολέθριο πόλεμο του 2011. Μετά την αποχώρησή του από την ενεργό πολιτική, διορίστηκε στα διοικητικά συμβούλια των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων Λαγκαρντέρ (εκδόσεις, μίντια), Μπαριέρ (καζίνο) και Ακόρ (ξενοδοχεία). Παράλληλα, εισπράττει από το γαλλικό δημόσιο τρεις συντάξεις, μία ως πρώην πρόεδρος, μια άλλη ως πρώην βουλευτής και μια τρίτη ως πρώην δήμαρχος του αριστοκρατικού παρισινού προαστίου Νεϊγί.
Παραδόξως, η καταδικαστική απόφαση προκάλεσε κύμα συμπάθειας από μεγάλο μέρος του πολιτικού φάσματος, εν μέρει γιατί αρκετοί πολιτικοί έχουν προηγούμενα δικαστικών διώξεων, εν μέρει γιατί είναι πολλοί εκείνοι που ερίζουν για την όχι ευκαταφρόνητη κοινωνική βάση του Σαρκοζί, του τελευταίου δεξιού πολιτικού που κέρδισε προεδρικές εκλογές. Η ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν δήλωσε ότι «δεν είναι δυνατόν να καθορίζουν οι δικαστές ποιοι θα είναι υποψήφιοι πρόεδροι», κλείνοντας το μάτι στο κοινό του πολύ σκληρού, έναντι της μετανάστευσης, πρώην προέδρου. Αλλά και ο προερχόμενος από τη Δεξιά υπουργός Εσωτερικών της σημερινής κυβέρνησης, Ζεράλ Νταρμανέν, εξέφρασε ανοιχτά τη «φιλική υποστήριξή του» προς τον Σαρκοζί, τον οποίο ο ίδιος ο Μακρόν συμβουλεύεται συχνά για τους τρόπους αντιμετώπισης του ισλαμικού εξτρεμισμού.
Σε κάθε περίπτωση, η διαδρομή του Σαρκοζί θα λειτουργήσει ως χρήσιμη υπόμνηση για τους επίδοξους διαδόχους του. Στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όταν στεφάνωναν με δάφνη τον στρατηλάτη στην επινίκια πομπή, ένας δούλος στεκόταν πίσω του και του ψιθύριζε στο αυτί: «Memento homo» (μην ξεχνάς ότι δεν είσαι παρά θνητός). Ελλείψει δούλων, οι σύγχρονοι πρόεδροι-βασιλιάδες υποχρεώνονται να μάθουν το μάθημά τους με τον σκληρό τρόπο.
Πέτρος Παπακωνσταντίνου
Καθημερινή
Δημοσίευση σχολίου