Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ.

Ο καλλιτέχνης Ελευθέριος Βενιζέλος

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης *

*Ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι ευρύτερα γνωστός για την μεγάλη  πολιτική του ικανότητα και το εθνικό του έργο, ενώ είναι λιγότερο γνωστός (στο ευρύ κοινό) για τα καλλιτεχνικά του επιτεύγματα. Κι όμως, ο εθνάρχης υπήρξε ηθοποιός, άριστος χορευτής κρητικών χορών και πάνω απ’ όλα κορυφαίος ερμηνευτής ριζίτικων τραγουδιών.

Στα Χανιά της Ύστερης Τουρκοκρατίας και συγκεκριμένα το 1880 ιδρύεται ο Ελληνικός Δραματικός Σύλλογος Χανίων «Ευτέρπη» (1880). Τα μέλη της «Ευτέρπης» είναι: ο Πάνος Χαϊδούλης, ο Γιώργος Κουφάκης, ο  Ελευθέριος Βενιζέλος, η Αθανασία Βλούμ, κ.ά. Αυτός ο σύλλογος δημιουργεί μια ερασιτεχνική θεατρική ομάδα στην οποία οι ηθοποιοί είναι μόνο άνδρες και ανεβάζει παραστάσεις στην αίθουσα του Σχολαρχείου. Το 1886 ο Ελευθέριος Βενιζέλος, τελειόφοιτος της Νομικής Αθηνών (είναι 23 ετών), συμμετέχει στην τραγωδία του Σαίξπηρ «Γάιος Ιούλιος Κοριολανός», την οποία ανεβάζει η «Ευτέρπη», σε πρωταγωνιστικό ρόλο.[1]

Μια εικοσαετία αργότερα και πιο συγκεκριμένα τα χρόνια της Αρμοστείας (περίπου το 1904) όταν ήταν Σύμβουλος Δικαιοσύνης επί Κρητικής Πολιτείας (1898-1913), ο Βενιζέλος κάνει μια κουμπαριά στο χωριό Μονή της Επαρχίας Σελίνου στο Νομό Χανιών. Εκεί στεφανώνει κάποιο Μπασιά και στον χορό (συρτός) της νύφης σηκώνεται, χαρίζει  ένα χρυσό εικοσάρικο στον διάσημο λυράρη Κουφιανό (Νικόλαος Κατσούλης από το χωριό Κουφός της Επαρχίας Κυδωνίας) και πρωτοσέρνει το χορό.[2] Ο λυράρης ενθουσιασμένος από το νόμισμα και θέλοντας να επαινέσει τον Βενιζέλο για την νομική και πολιτική του δεινότητα σκαρώνει την εξής διαχρονική μαντινάδα:

«Λευτέρη,

Άλλα ‘λεγες, άλλα ‘κανες, άλλα ‘πες κι’ άλλα κάνεις.

Άλλα λογιάζεις, κι άλλα λες, κι’ άλλα στο νου σου βάνεις».

Όσον αφορά το τραγούδι, υπάρχουν καταγεγραμμένα δυο ξεχωριστά περιστατικά, τα οποία φανερώνουν τόσο την ικανότητα όσο και την αγάπη του Βενιζέλου για το ριζίτικο τραγούδι.

Η τοπική χανιώτικη εφημερίδα Κήρυξ με εκτενές πρωτοσέλιδο άρθρο, το οποίο έχει τίτλο: «Με τον κ. Βενιζέλον στο σπίτι του και στο  νησί του. ΟΠΟΥ Ο κ. ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΡΑΓΟΥΔΑΕΙ «ΡΙΖΙΤΙΚΑ» ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ. Ο ΔΙΓΕΝΗΣ ΨΥΧΟΜΑΧΕΙ Κ’ Η ΓΗΣ ΤΟΝΕ ΤΡΟΜΑΖΕΙ», περιγράφει την διαδρομή με αυτοκίνητα από την οικία του Βενιζέλου στη Χαλέπα μέχρι τα Τοπόλια Κισάμου.[3] Η εκδρομή πραγματοποιείται τη Δευτέρα του Πάσχα του 1930 και στην παρέα συμμετέχουν ο Σερ Άρθουρ Κρώσφιλδ, η Λαίδη Κρώσφιλδ, η οποία είναι Ελληνίδα από τη Σμύρνη το γένος Ηλιάδη, ο Πλαστήρας, ο Υπουργός Γενικός Διοικητής Κρήτης Κατεχάκης, ο πρώην Δήμαρχος Χανίων Εμμ. Μουντάκης, ο διοργανωτής της εκδρομής Γεώργιος Μαρκαντωνάκης, κ.ά. Στο άρθρο περιγράφεται η θερμή υποδοχή των κατοίκων στα χωριά της Επαρχίας Κυδωνίας (Αγία Μαρίνα, Πλατανιάς, κ.ά.) και της Επαρχίας Κισάμου (Ταυρωνίτης, Έλος κ.ά), καθώς και το γλέντι στο σπίτι των Μαρκαντώνηδων στα Τοπόλια Κισάμου.

Στο Έλος η πομπή των αυτοκινήτων κάνει μια στάση στο σπίτι του Κουκουράκη, γέρου συμπολεμιστή του Βενιζέλου. Εκεί, τουλάχιστον διακόσιοι γέροι Κρητικοί Καπετάνιοι με τις παραδοσιακές φορεσιές χαιρετούν και συνομιλούν με τον Πρωθυπουργό. Στα Τοπόλια η Μουσική της Φρουράς Χανίων υποδέχεται τον Πρωθυπουργό και ακολουθεί το γλέντι στο σπίτι των Μαρκαντώνηδων. Πρώτος πιάνει το ριζίτικο της «τάβλας» ο πρώην Δήμαρχος Χανίων Εμμανουήλ Μουντάκης και ακολουθεί ο φίλος του Βενιζέλου γέρο-Πιστολάκης. Ο σκοπός που τραγουδούν είναι το ριζίτικο:

«Όταν εδιακονίζονταν ο Κωσταντής στα ξένα,

τις ρούγες-ρούγες περπατεί, και τα στενά διαβαίνει,

φορεί τα ράσα κούντουρα, και φάνη το λουρί του,

και φάνη το χρυσό σπαθί, απ’ αργυρό φικάρι».

Οι τραγουδιστές αλλοιώνουν επίτηδες το σκοπό και ο Βενιζέλος παίρνει δεύτερος το σκοπό για να τον διορθώσει. Αυτό το «κόλπο» πάντα πιάνει στον Πρωθυπουργό, όπως σχολιάζει ο δημοσιογράφος, καθώς ο Βενιζέλος δεν αντέχει την αλλοίωση των αθάνατων ριζίτικων τραγουδιών. Με αυτό το ερέθισμα ο Βενιζέλος ξεκινά το τραγούδι, συνεχίζει με το ριζίτικο «Ο Διγενής ψυχομαχεί» και κλείνει με το «Πότε θα κάνει ξαστεριά». Ακολουθεί Κρητικός χορός από ηλικιωμένους Κρητικούς οι οποίοι χορεύουν συρτό, πηδηχτό (πεντοζάλι) και καστρινό (πιθανόν μαλεβιζιώτη) με τις παραδοσιακές φορεσιές και κάνουν πολλές, όμορφες χορευτικές φιγούρες.

Τέσσερα χρόνια αργότερα η Μαντολινάτα της Χορωδίας Χανίων, υπό τη διεύθυνση του Κεφαλλονίτη μαέστρου Κοσμά Μποχάγιερ, διοργανώνει στις 18/12/1934 στο κινηματοθέατρο «Ολύμπια» συναυλία προς τιμήν του Ελευθερίου Βενιζέλου με την ευκαιρία της ονομαστικής του εορτής.[4] Η αίθουσα του θεάτρου «Ολύμπια» γεμίζει από νωρίς από πλήθος κόσμου, το οποίο ζητωκραυγάζει και επευφημεί τον Βενιζέλο. Ο Διευθυντής της Χορωδίας Χανίων Κοσμάς Μποχάγιερ προσφωνεί τον εορτάζοντα αρχηγό (η προσφώνηση του Μποχάγιερ τον αναφέρει «Πρόεδρο» και «Αρχηγό») και εύχεται εκ μέρους των μελών της Χορωδίας και του Διοικητικού Συμβουλίου μακροημέρευση, καθώς η παρουσία του είναι πολύτιμη για την πατρίδα. Ο Μποχάγιερ έχει συνθέσει έναν ύμνο για τον Βενιζέλο με τίτλο «Να μας Ζήσεις, Λευτεράκι μας», τον οποίο τραγουδά η Χορωδία. Στο τέλος του πρώτου μέρους της συναυλίας ο Ελευθέριος Βενιζέλος παρακαλεί την Χορωδία να τραγουδήσει το «Πότε θα κάνει ξαστεριά», το οποίο, σύμφωνα με το πρόγραμμα θα παρουσιαζόταν στο δεύτερο μέρος. Τότε, ο Βενιζέλος σηκώνεται και τραγουδά ο ίδιος το «Πότε θα κάνει ξαστεριά» μέσα σε ζητωκραυγές και επευφημίες από το πλήθος. Στη συνέχεια, αφού αποχαιρετά τα πλήθη και συγχαίρει με θερμή χειραψία τον Μποχάγιερ, αποχωρεί για να αναπαυθεί. Η εκδήλωση ολοκληρώνεται με τη διανομή 200 φυλλαδίων με τον ύμνο τον οποίο συνέθεσε ο Μποχάγιερ προς τιμήν του Βενιζέλου.

Βιβλιογραφία

Αλιγιζάκης Α., Όπερες, Μαντολινάτες & Καντάδες, Βαλς & Συρτός στα παλιά Χανιά. Πολιτισμός και Κοινωνία κατά την περίοδο 1878-1967, Ηράκλειο 2016.

Α. Αλιγιζάκης, Όπερες, Μαντολινάτες & Καντάδες, Βαλς & Συρτός στα παλιά Χανιά. Πολιτισμός και Κοινωνία κατά την περίοδο 1878-1967, Ηράκλειο 2016, σ. 31.

[2]. Ό.π., σ. 110-111.

3.Ό.π., σ. 240-242.

Ό.π., σ. 237-238.

ΝΕΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ.

Πηγή: fractalart.gr