Ελληνοτουρκικές Σχέσεις στη ΝΕΑ Διαμόρφωση του ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ!

Οι Ελληνοτουρκικές Σχέσεις στο Νέο υπό Διαμόρφωση Διεθνές Σύστημα

Του Γιώργου Χατζηθεοφάνους*

Το διεθνές σύστημα διανύει μια περίοδο μεγάλων αλλαγών, τις οποίες ήρθε να επιταχύνει και να επηρεάσει η πανδημία του Κορονοϊού. Η περίοδος αυτή των αλλαγών έχει την αφετηρία της στην οικονομική κρίση του 2008, που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και σταδιακά εξαπλώθηκε σε όλο τον πλανήτη. Ένα χρόνο μετά και λίγο πριν το θάνατό του ο νομπελίστας οικονομολόγος, διατελέσας σύμβουλος δύο Προέδρων των ΗΠΑ, Πολ Σαμιουέλσον, σε συνέντευξή του, πέραν των άλλων εξαιρετικά ενδιαφερόντων, είπε πως η κρίση εκείνη σηματοδότησε την απαρχή της αποκαθήλωσης των ΗΠΑ από την πρωτοκαθεδρία της παγκόσμιας δύναμης που μέχρι τότε κατείχε. Έκτοτε παρακολουθούμε τη μετάβαση του διεθνούς συστήματος από την μονομέρεια στην πολυμέρεια με την εμφάνιση νέων πόλων ισχύος όπως η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία.

Η Ευρώπη ως Ένωση συνεχίζει να απέχει από τις εξελίξεις όχι όμως το κάθε κράτος-μέλος ξεχωριστά. Η κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα στην οποία πολλοί επενδύουν δεν μπορεί να έχει ουσιαστικό περιεχόμενο από τη στιγμή που δεν υπάρχουν κοινά συμφέροντα. Κάποια δευτερεύοντα κοινοτικοποιούνται όμως τα ζωτικά και κυρίως τα συμφέροντα επιβίωσης παραμένουν στην ευθύνη του κάθε κράτους-μέλους. Η επίδειξη αλληλεγγύης της Γερμανίας, στο πλαίσιο της Ένωσης, προς την Ελλάδα σταματά εκεί που αρχίζουν να διακυβεύονται τα ζωτικά της συμφέροντα, τα οποία επιβάλλουν καλές σχέσεις με την Τουρκία. Οι δημόσιοι εναγκαλισμοί της Μέρκελ με τον δικτάτορα Ερτογάν αποτελούν ντροπή για κάθε Ευρωπαίο πολίτη. Η Ενωση παραμένει οικονομικός γίγαντας, πολιτικός νάνος και στρατιωτικό σκουλήκι, όπως την χαρακτήρισε το 1993 ο τότε ΥΠΕΞ του Βελγίου Μάρκ Εϊσκενς. Είναι ανόητο η Ελλάδα να περιμένει ουσιαστική βοήθεια από την ΕΕ σε ενδεχόμενη στρατιωτική ενέργεια από την Τουρκία σε βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων.

Αν θα θέλαμε με μια πρόταση να περιγράψουμε την κατάσταση του διεθνούς, σήμερα, συστήματος, θα λέγαμε πως βρίσκεται σε μια επικίνδυνη για την ειρήνη αστάθεια, προϊόν της δυναμικής των αλλαγών, η οποία θα τερματιστεί όταν φθάσουμε στο νέο σημείο ισορροπίας την μορφή του οποίου προς το παρόν αγνοούμε όπως αγνοούμε το χρόνο και κυρίως τον τρόπο που θα φθάσουμε σε αυτό.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον των μεγάλων αλλαγών, που αποτελούν την μεγάλη εικόνα, εξελίσσονται οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, τις οποίες συνθέτουν μια Τουρκία που θεωρεί τη συμμετοχή της στη διαμόρφωση του νέου κόσμου, στο πλαίσιο επίτευξης των μαξιμαλιστικών της σχεδίων, ως ιστορική ευθύνη, και στην κατεύθυνση αυτή δεν διστάζει να συμμετέχει στους πολέμους στη Συρία και στη Λιβύη, και μια Ελλάδα, βασικό εμπόδιο στα μαξιμαλιστικά σχέδια του Ερτογάν, που αγωνιά για τη διατήρηση του υφιστάμενου status quo, το οποίο κινδυνεύει από την αναθεωρητική, σε βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων, Τουρκία.

Ωστόσο απέναντι στην Ελλάδα ο Ερτογάν ήταν μέχρι τώρα ιδιαίτερα προσεκτικός. Αν εξαιρέσουμε τις παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου, που, με συνέχεια και συνέπεια, πραγματοποιεί εδώ και πολλές 10ετίες η Τουρκία, απέφυγε επιμελώς τη στρατικοποίηση κάποιας κρίσης. Τα επεισόδια γύρω από τα Ίμια έγιναν με σκάφη του λιμενικού ενώ η πρόσφατη Τουρκολιβυκή Συμφωνία ήταν μια καθαρά πολιτικο-διπλωματική ενέργεια. Το ίδιο θεωρώ πως θα πράξει και στο άμεσο μέλλον με έρευνες στην Ελληνική Υφαλοκρηπίδα, αμφισβητώντας εμπράκτως πως τα ελληνικά νησιά διαθέτουν. Η πρόκληση μιας νέας κρίσης σε αυτό το επίπεδο, χωρίς ή με διακριτική παρουσία πολεμικών ναυτικών μονάδων, θα φέρει σε δύσκολη θέση τη Χώρα μας σε ότι αφορά την μορφή αντίδρασης στο πλαίσιο υποστήριξης κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. Βέβαια πίσω από όλες αυτές τις ενέργειες της Τουρκίας υπάρχουν ισχυρές ένοπλες δυνάμεις που με πολλαπλασιαστή ισχύος την αποφασιστικότητα που επιδεικνύει ο Ερτογάν, συνθέτουν μια αξιοσημείωτη εθνική ισχύ για την επίτευξη των στόχων του.

Στόχος της Τουρκίας να ασκήσει πιέσεις στην Ελλάδα και να την οδηγήσει υπό απειλές και φόβο σε απευθείας διαπραγματεύσεις για συνολική διευθέτηση των διαφορών που σχεδόν στο σύνολό τους αποτελούν διεκδικήσεις σε βάρος των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων όπως αυτά διαμορφώνονται από το διεθνές δίκαιο και τις υφιστάμενες συνθήκες. Αυτός είναι κι ο λόγος που επιδιώκει πολιτική λύση. Στο πλαίσιο αυτό έβαλε στη φαρέτρα του ζητήματα που ουσιαστικά δεν τον ενδιαφέρουν τα οποία θα ανταλλάξει μέσα από μια διαπραγμάτευση με αυτά που διακαώς επιθυμεί. Τέτοια ζητήματα είναι η αποστρατικοποίηση των νήσων του Αν. Αιγαίου αλλά και το πρόσφατο Τουρκολυβικό μνημόνιο το οποίο δεν έχει καμιά απολύτως νομική βάση. Ωστόσο σε μια διαπραγμάτευση θα μπορέσει να το ανταλλάξει με την ΑΟΖ του Καστελόριζου. Τι σημαίνει αυτό; Πως θα κερδίσει την ΑΟΖ του Καστελόριζου χωρίς καμιά ουσιαστικά παραχώρηση.

Και τι κάνει η Ελλάδα; Χωρίς Εθνική Στρατηγική τρέχει ασθμαίνοντας πίσω από τις εξελίξεις που η Τουρκία δρομολογεί για την επίτευξη των στόχων τής Εθνικής της Στρατηγικής που φρόντισε να διαμορφώσει. Η επιλογή του αναποτελεσματικού, κρινόμενου εκ του αποτελέσματος, κατευνασμού, η επίκληση του δικαίου, εργαλείου των αδύναμων από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τώρα και η επίδειξη «στρατηγικής ψυχραιμίας» οφείλεται ακριβώς στην απουσία εθνικής στρατηγικής. Χωρίς Εθνική Στρατηγική ο κάθε Πρωθυπουργός είναι εγκλωβισμένος στο φαινόμενο «Escalation of Commitment» δηλαδή δεσμευμένος σε μια προηγούμενη απόφαση (πολιτική) ενώ τα δεδομένα υποδεικνύουν πως πρόκειται για μια κακή απόφαση. Κάπως έτσι καταλήγουμε κάθε φορά, εδώ και 10ετίες, στην επιλογή του κατευνασμού, ο οποίος αποτελεί τον πλέον ασφαλή τρόπο να οδηγηθείς κάποια στιγμή σε πόλεμο στην προσπάθεια υποστήριξης των εθνικών σου συμφερόντων.

Η Ελλάδα πρέπει να υιοθετήσει άμεσα ένα νέο θεσμικό πλαίσιο με συγκεκριμένες διεργασίες-διαδικασίες και όργανα διαμόρφωσης και εφαρμογής μιας αποτελεσματικής Εθνικής Στρατηγικής μέσα από την οποία, επιγραμματικά:
1) Θα προσδιοριστούν τα εθνικά συμφέροντα της Χώρας και θα εκπονηθεί ένας αποτελεσματικός σχεδιασμός για την προώθησή τους μέσα από μια επιθετική εξωτερική πολιτική 2) Θα επαναξιολογηθεί, με τα σημερινά δεδομένα, η απειλή, 3) θα προσδιοριστεί η αναγκαία εθνική ισχύς για την προώθηση των εθνικών συμφερόντων και βέβαια την αντιμετώπιση της απειλής. 4) θα προκύψει ένας νέος στρατηγικός σχεδιασμός για την αντιμετώπιση της απειλής. Είναι ακατάλληλος και αναποτελεσματικός ο υφιστάμενος 4) θα επαναπροσδιοριστούν οι αναγκαίες δυνατότητες για την αντιμετώπιση της απειλής και θα εκπονηθεί ένα σχέδιο εξασφάλισής τους με νέες ένοπλες δυνάμεις (μέγεθος, σύνθεση, διάταξη και μέσα. Και βέβαια μέσα από τη διαδικασία αυτή θα προκύψει και το ύψος της στρατιωτικής θητείας, την οποία σήμερα ο καθένας αυθαίρετα προσδιορίζει). Η αναδιοργάνωση στη βάση αυτή των ενόπλων δυνάμεων πρέπει να προχωρήσει το ταχύτερον δυνατόν. Μέσα από τη διαδικασία αυτή προκύπτουν και οι ανάγκες σε εξοπλισμούς κι όχι με εκθέσεις ιδεών και προσωπικές εκτιμήσεις 5) Θα επανασχεδιαστεί μια εγχώρια, υγιή αμυντική βιομηχανία, μέσω συμπαραγωγής του προς προμήθεια πολεμικού υλικού (πολεμικά αεροσκάφη, συσκευές επικοινωνιών, άρματα, οπλικά συστήματα, πυρομαχικά κλπ) στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο και της απόκτησης σχετικής τεχνογνωσίας και βέβαια μέσα από την προώθηση του τριγώνου «Ελληνικό Πανεπιστήμιο (έρευνα)- Ένοπλες Δυνάμεις- (μη κρατική) εγχώρια αμυντική Βιομηχανία», για την κάλυψη των αναγκών των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων αλλά και με προσανατολισμό στον εξαγωγικό τομέα.

Οι δηλώσεις περί επίδειξης αποφασιστικότητας δεν παράγουν από μόνες τους αποτέλεσμα. Η Ελλάδα πρέπει μέσα από μια Εθνική Στρατηγική να εξασφαλίσει αποτελεσματική αποτροπή απέναντι στην Τουρκική επιθετικότητα και να φροντίσει για την ανάσχεση της τουρκικής επιρροής κυρίως στα Βαλκάνια μέσω της οποίας επιτυγχάνει τη στρατηγική περικύκλωση (βλ. βάσεις στην Αλβανία). Η σημερινή εικόνα του διεθνούς περιβάλλοντος όπως στην αρχή περιγράφηκε εγκυμονεί κινδύνους και δεν επιτρέπει ολιγωρίες. Η γεωγραφία και η ιστορία μας έδωσαν έναν κακό και δύστροπο γείτονα που αποτελεί μοναδική περίπτωση διεθνών σχέσεων και η εξασφάλιση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων χωρίς της προσφυγή σε πόλεμο, διότι αυτό είναι το ζητούμενο, απαιτεί σοβαρότητα. Η ειρήνη δεν εξασφαλίζεται φωνάζοντας ειρήνη.

*Ο Γιώργος Χατζηθεοφάνους είναι Υποστράτηγος ε.α. και Οικονομολόγος

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Μακεδονία” 06.06.20